Prva preteča računara koja je osmišljena, nazvana je Analtička mašina i konceptualizovana je od strane britanskog matematičara Čarlsa Babagea (eng. Charlesa Babbagea). Ovaj koncept je stvoren u 19. veku, tačnije između 1833. i 1871. godine.

Iako Analitička mašina nikada nije bila proizvedena za vreme Babageovog života, smatra se da je to bio pionirski korak u razvoju računarske tehnologije. Uređaj je bio dizajniran kao mehanički računar, sposoban za obavljanje matematičkih operacija.

Ovaj uređaj je bio zasnovan na sistemima mehaničkih zupčanika i poluga, koje bi koristio za obavljanje kompleksnih računskih operacija. Analtička mašina je posedovala kapacitet za čuvanje podataka i programiranje, što ga čini sličnim modernim kompjuterima.

Iako je Analtička mašina ostala samo na nivou koncepta i nije bila razvijena u potpunosti, značaj ove ideje u razvoju računarske tehnologije bio je nemerljiv. Smatra se da je to bio prvi korak ka računarskoj revoluciji koja će se desiti tokom 20. veka.

Analitička mašina bila je prva preteča računara!

Nakon konceptualizacije Analtičke mašine, sledeći značajan razvojni korak u istoriji računara, bio je pojava elektromehaničkih računara. Jedan od najpoznatijih elektromehaničkih računara nazvan je Harvard Mark I ili Automatic Sequence Controlled Calculator (ASCC). Ovaj računar je izgrađen tokom 1940-ih godina u Sjedinjenim Američkim Državama.

Harvard Mark I je bio ogroman uređaj, dug preko 15 metara, težak oko 5 tona i sastavljen od preko 750.000 delova. Koristio je elektromehaničke komponente za izvršavanje matematičkih operacija i skladištenje podataka. Bio je programibilan i koristio je bušene kartice kao ulazne podatke. Harvard Mark I je bio jedan od prvih računara koji je omogućavao automatizovano izvršavanje kompleksnih matematičkih i naučnih proračuna.

 

Ovaj elektromehanički računar je imao značajan uticaj na razvoj budućih generacija računara. Nakon Harvard Mark I razvijeni su drugi elektromehanički i elektronski računari, uključujući ENIAC, koji je bio prvi potpuno elektronski digitalni računar. Ti računari su zatim postavili temelje za razvoj modernih računarskih sistema koje danas koristimo.

Harvard Mark I je težio pet tona i bio dugačak čak 15 metara!

Harvard Mark I ili Automatic Sequence Controlled Calculator (ASCC), bio je jedan od prvih elektromehaničkih računara i jedan od najznačajnijih uređaja u istoriji računarske tehnologije.

Evo nekoliko detalja o Harvard Mark I:

Razvoj
Harvard Mark I je bio zajednički projekat Univerziteta Harvard i IBM kompanije. Projekat je započeo 1937. godine pod vođstvom Hauarda Aikena (eng. Howarda Aiken), profesora matematike na Harvardu. Proizvodnja računara je trajala skoro četiri godine i završena je 1944. godine.

Arhitektura
Harvard Mark I je bio elektromehanički računar ogromne veličine. Sastojao se od velike mašine koja se prostirala na preko 15 metara i sadržala stotine elektromehaničkih komponenti. Računar je koristio elektromagnetne releje za izvršavanje logičkih operacija i prekidače za kontrolu sekvence izvršavanja.

Radna brzina
Harvard Mark I je bio prilično spor u poređenju sa današnjim standardima. Imao je takozvani relativno brzi Takat (Tik) od 0,3 sekunde, što znači da je obavljao jednu operaciju svakih 0,3 sekunde. Za kompleksne izračune, mogao je izvršavati oko tri do pet takta u sekundi.

Programiranje
Harvard Mark I je koristio bušene kartice kao ulazne podatke i programski instrukcioni set. Kartice su se koristile za unos instrukcija i podataka, a računar je bio programiran preko sekvenci kartica. Unos podataka bio je vremenski zahtevan proces, jer je svaka kartica morala fizički da se postavi na odgovarajuće mesto.

Primena
Harvard Mark I je bio namenjen za izvođenje naučnih i matematičkih proračuna, posebno za potrebe američke mornarice. Korišćen je za proračune balističkih tablica, analizu fluida, simulaciju i druge naučne svrhe. Tokom drugog svetskog rata, bio je korišćen za proračune koji su podržali vojne napore.

Harvard Mark I je bio značajan korak napred u razvoju računarske tehnologije i postavio je temelje za kasnije generacije računara. Iako je bio ograničen u svojoj brzini i kapacitetu, predstavljao je revolucionarni napredak u oblasti automatizovanih proračuna i otvorio put ka daljim inovacijama u računarstvu.

ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) bio je prvi potpuno elektronski digitalni računar i jedan od najznačajnijih računara u istoriji!

Evo nekoliko detalja o ENIAC-u:

Razvoj
Razvoj ENIAC-a započeo je tokom Drugog svetskog rata u Sjedinjenim Američkim Državama. Projektovan je i izgrađen u periodu od 1943. do 1945. godine u laboratoriji za balistiku na Univerzitetu u Pensilvaniji. Glavni arhitekti računara bili su J. Presper Eckert i John W. Mauchly.

 

Arhitektura
ENIAC je bio ogroman računar, težak oko 30 tona i sačinjen od hiljada elektronskih cevi (vakuumskih cevi). Računar je imao desetine hiljada elektronskih komponenti, uključujući prekidače, cevi i kondezatore, koji su omogućavali izvršavanje matematičkih operacija.

Performanse
ENIAC je bio izuzetno brz za svoje vreme. Mogao je izvršavati oko 5.000 sabiranja ili 300 množenja u sekundi. Sposobnost brze izrade računskih operacija, učinila je ENIAC vrlo korisnim za vojne proračune, kao što su balističke tablice i analiza eksplozija.

Programiranje
ENIAC je programiran putem umetanja kabla i podešavanja prekidača i dugmića. Svaki put kada bi se program promenio, bilo je potrebno fizički konfigurisati žice i prekidače. Programiranje računara na ovaj način bilo je složeno i vremenski zahtevno.

Primena
ENIAC je prvobitno izgrađen za potrebe američke vojske tokom drugog svetskog rata. Koristio se za izračunavanje balističkih tabela, proračune za atomsku bombu i druge vojne aplikacije. Nakon rata ENIAC je korišćen za naučne proračune, istraživanje vremenskih uslova, računanje izbornih rezultata itd.

 

ENIAC je predstavljao revoluciju u računarskoj tehnologiji, obeleživši prelazak sa mehaničkih na elektronske računare. Otvorio je put ka daljem razvoju elektronskih računara, a njegovi koncepti i ideje, bili su osnova za razvoj modernih digitalnih računara koji su danas sastavni deo našeg svakodnevnog života.

ENIAC je predstavljao revoluciju u računarskoj tehnologiji!

Nakon ENIAC-a, jedan od značajnih modela računara koji su razvijeni bio je UNIVAC I (Universal Automatic Computer I). UNIVAC I je bio prvi komercijalno dostupan elektronski digitalni računar, proizveden od strane kompanije Eckert-Mauchly Computer Corporation (EMCC), osnovane od strane Prespera Eckerta i Johna Mauchlyja, koji su bili i ključni inženjeri u razvoju ENIAC-a.

Evo nekoliko detalja o UNIVAC I:

Razvoj
Razvoj UNIVAC I započeo je neposredno nakon završetka ENIAC-a. Prvi prototip bio je spreman za korišćenje 1947. godine, a prvi operativni sistem je instaliran u kompaniji Remington Rand 1951. godine. Prvi komercijalno prodat UNIVAC I bio je isporučen američkoj vladi 1951. godine.

Arhitektura
UNIVAC I je koristio elektronske cevi za izvršavanje logičkih operacija i magnetne trake za skladištenje podataka. Bio je znatno manji od ENIAC-a, ali je i dalje bio velike veličine i težine. Sadržao je oko 5.200 vakuumskih cevi i mogao je izvršavati oko 1.000 operacija u sekundi.

Programiranje
UNIVAC I je podržavao programiranje putem mašinskog jezika i bušenih kartica. Računar je imao sistem ulazno/izlaznih jedinica za čitanje kartica i snimanje rezultata. Programiranje UNIVAC I bilo je lakše od ENIAC-a, ali još uvek je zahtevalo fizičko manipulisanje karticama.

Primena
UNIVAC I je korišćen za različite aplikacije, uključujući vojne, naučne i komercijalne svrhe. Bio je korišćen za izračunavanje balističkih tablica, proračune meteoroloških podataka, finansijske analize i druge poslovne zadatke. Posebno je postao poznat po tome što je prvi računar koji je predvideo pobedu Dvajta D. Ajzenhauera (eng. Dwighta D. Eisenhowera) na predsedničkim izborima 1952. godine.

 

UNIVAC I je bio značajan korak napred u razvoju elektronskih računara i otvorio je put ka masovnoj komercijalizaciji ovih uređaja. Njegova uspešna primena u različitim oblastima, pokazala je veliki potencijal digitalnih računara i utrla put za dalji razvoj modernih kompjuterskih sistema.

Nakon UNIVAC I proizvedeni su brojni modeli računara koji su predstavljali korak napred u tehnologiji računara.

Evo nekoliko važnih modela računara koji su sledili UNIVAC I:

IBM 701 (IBM Defense Calculator)
Ovaj model koji je pušten u rad 1952. godine, bio je prvi komercijalno uspešan kompjuter sa magnetnom trakom. Bio je namenjen vojnim i naučnim aplikacijama.

IBM 709 računar prvi put je korišćen 1957. godine, a uneta poboljšanja su podrazumevala preklapanje ulaza i izlaza, indirektno adresiranje i nekoliko instrukcija koje su omogućavale podršku za takozvanu decimalnu aritmetiku.

IBM 7090 druga je generacija verzije ranijeg glavnog računara naziva IBM 709, koji je posedovao duge vakumske cevi. Ovaj računar je prvi put instaliran i korišćen 1959. godine. Ovaj model se u ono vreme prodavao za 2,9 miliona dolara, što u današnje vreme odgovara sumi od čak 21 milion dolara.

 

APLLE I je prvi računar koji je bio prodat za 666 dolara, inače računar koji je osmislio Stiv Vozniak (eng. Steve Wozniak) 1976. godine. Ovaj računar je posedovao osmobitni procesor i 4 kb memorije, koja se mogla proširiti na 8kb.

Prvi personalni računar 1981. godine proizveo je IBM, a personalni računar je dobio naziv IBM PC.

Posedovao je procesor od 8088, memorije od 16 kb koja je koristila MS-DOS.

Pretpostavljamo da već imate saznanja o kasnijim modelima računara, ali je svakako bilo interesantno da se podsetimo kako je i kada počeo razvoj prvih računara na svetu. Nikako ne smemo propustiti a da ne navedemo i prvi proizvedeni računar na našim prostorima, a to je nadaleko poznata Galaksija.

fotografije: Unsplash

Bonus video: Računar Galaksija - moja priča Dejan Ristanović

 

 

 

---

Autorski tekst: Gabor Večei

Kako ste ocenili ovaj tekst?

---